Metoda McKenzie
Cele leczenia pacjentów z bólami krzyża.
- szybka eliminacja bólu kręgosłupa i objawów neurologicznych
- zmniejszenie ryzyka nawrotów zespołów bólowych kręgosłupa
- ograniczenie dolegliwości w czasie następnych epizodów.
Najczęściej wykonywane ćwiczenia wg metody McKenzie: przeprosty na stojąco i leżąco.
Każdy pacjent z bólem krzyża lub rwą kulszową powinien przejść cykl diagnozowania i leczenia wg McKenziego gdyż w ten sposób ogromnie zwiększa swoją szansę na wyleczenie. Postępowanie takie powinno być wdrożone także przed planowaną.
Czym jest metoda McKenziego?
Metoda McKenziego jest aktualnie najlepiej udokumentowaną (Evidence Based Medicine) metodą rehabilitacyjnego leczenia bólu krzyża i rwy kulszowej. Jej oficjalna nazwa brzmi Mechaniczna Diagnoza i Terapia (Mechanical Diagnosis and Therapy) w skrócie MDT, jest jednak powszechnie znana właśnie jako metoda McKenziego.
Jest to diagnozowanie i leczenie pacjenta z bólem kręgosłupa. System ten opiera się na znajomości wzorców bólowych kręgosłupa i analizie zachowania się objawów w wywiadzie oraz podczas badania. Istotą metody MDT jest samodzielność pacjenta, to aby sam pacjent mógł zapobiegać następnym epizodom bólu krzyża, a w przypadku wystąpienia dolegliwości wiedział co robić, aby ograniczyć lub wyeliminować ból.
Ćwiczenia wg zasad McKenzie zostały opracowane aby zmienić układ w dysku i całym segmencie ruchowym kręgosłupa. W czasie ich wykonywania pacjent zauważa zmiany w lokalizacji i intensywności bólu. Te ćwiczenie nie służą „wzmocnieniu mięśni brzucha”, a wyleczeniu przyczyny dolegliwości.
4 zasady metody McKenzie
1. Test i leczenie powtarzanym ruchami
Jednym z najważniejszych dokonań McKenziego jest sposób badania i leczenia nazwany testem powtarzanymi ruchami. Jest to wykonywanie ruchu w jednym kierunku, do końca zakresu ruchu i w konkretnej sekwencji. Na stojąco (pod obciążeniem) lub w pozycji leżącej (odciążenie).
Tylko test powtarzanymi ruchami miarodajnie określa reakcję uszkodzonej tkanki na określony ruch. Interpretacja pojedynczo wykonywanego ruchu może doprowadzić do postawienia błędnej diagnozy.
2. Centralizacja i peryferalizacja
Centralizacja i peryferalizacja to zjawiska dotyczące rozprzestrzeniania się objawów (bólu, parestezji, zaburzeń czucia i osłabienia siły mięśniowej) opisane po raz pierwszy przez McKenziego.
Centralizacja
Jest to zjawisko wycofywania się objawów z kończyny i lokalizowanie w kręgosłupie. Centralizacja dotyczy zarówno bólu korzeniowego jak i somatycznego udzielonego. U pacjentów, u których wywołano centralizację, rokowanie jest pomyślne i w połączeniu z unikaniem ruchów niekorzystnych daje wysoki odsetek wyleczenia.
Peryferalizacja
Jest niekorzystnym zjawiskiem odwrotnym do centralizacji, polega na rozprzestrzenianiu się bólu obwodowo w stosunku do pierwotnego miejsca ich występowania. Wystąpienie peryferalizacji w trakcie leczenia wymaga weryfikacji sposobu postępowania: ponownej analizy czynności dnia codziennego wraz z kontrolą wykonywanego przez pacjenta ćwiczenia oraz powtórnego określenia preferencji kierunkowej. W pewnych przypadkach wystąpienie peryferalizacji może być powodem wdrożenia leczenia operacyjnego.
3. Progresja siły mechanicznej
Zasad dotycząca kolejnego stosowania siły mechanicznej podczas leczenia pacjenta. Pierwszym etapem jest pozycja statyczna, którą przyjmuje sam pacjent (np. leżenie w zadanej pozycji) następnie poprzez ruch własny i ruch z dociskiem, po mobilizacje i manipulacje – procedury wykonywane przez lekarza. Wydaje się, że leczenie operacyjne można uznać za „najwyższy stopień” progresji siły mechanicznej, który w ogóle można zastosować.
4. Edukacja, profilaktyka, zmiana nawyków.
Zmiana codziennych nawyków które doprowadzają do nawrotu choroby jest podstawą wyleczenia. Ból kręgosłupa jest problemem nawracającym, a pacjenci często znają przyczyny tych nawrotów: nagłe pochylenie się, podniesienie ciężaru, długotrwała jazda samochodem lub praca w przodopochyleniu – sprzątanie, praca w ogrodzie itp. W metodzie McKenziego wszyscy pacjenci edukowani są jak bezpiecznie wykonywać te z pozoru banalne czynności.
Profilaktyka bólu krzyża wg McKenziego.
Siedzenie
Siedzenie jest powszechną czynnością. Codziennie w tej pozycji człowiek spędza wiele godzin (praca, odpoczynek). Podczas swobodnego siedzenia plecy stają się okrągłe i zanika lordoza lędźwiowa, a sylwetka staje się zgarbiona. Niewłaściwa postawa siedząca często wywołuje ból krzyża. Jest to związane z długotrwałym rozciągnięciem tylnych struktur kręgosłupa, a w szczególności tylnej części krążka międzykręgowego. Sytuacja taka może doprowadzić nawet do uszkodzenia samego dysku.
Prawidłowa postawa siedząca polega na zachowaniu fizjologicznej lordozy lędźwiowej. Jest podobna do niewymuszonej postawy stojącej. Podczas długotrwałego siedzenia trzeba zapewnić sobie dobre krzesło i wałek lędźwiowy oraz robić regularne przerwy co 30-40 min.
Przerwę należy wykorzystać na całkowite wyprostowanie się i przejście krótkiego dystansu oraz wykonanie zaleconego ćwiczenia. W przypadku stosowania profilaktyki wykonuje się kilka przeprostów na stojąco. Równie ważna jest technika prawidłowego wstawania i siadania, tak aby w czasie tych ruchów nie doszło do nadmiernego zgięcia kręgosłupa lędźwiowego i uszkodzenia dysku.
Rzadko, w przebiegu zwężenia kanału kręgowego i otworów międzykręgowych pozycja zgarbiona przynosi ulgę i zmniejsza objawy, wtedy nie należy jej korygować.
Stanie
Pozycja stojąca jest dobrą, bezpieczną dla kręgosłupa pozycją, w której wszystkie krzywizny są prawidłowo zachowane. Jednak podczas długotrwałego stania mogą pojawić się dolegliwości. Tak jak każda długotrwała pozycja statyczna może wywołać ból kręgosłupa lub rwę kulszową. Dlatego trzeba robić przerwy, podczas których zmienia się układ ciała i wykonuje tzw. ruch niespecyficzny lub własne ćwiczenie lecznicze.
Praca na stojąco to przeważnie praca ze zgiętym kręgosłupem np. praca nad stołem, maszyną, sprzątanie, praca w ogrodzie itp. By zminimalizować ryzyko wystąpienia bólu podczas pracy w pozycji zgarbionej należy robić przerwy zanim wystąpi ból, całkowicie się wyprostować i kilka razy odgiąć do tyłu. Dobrze, aby wykonywać taką prace w pozycji prawidłowego pochylenia się.
Schylanie się i podnoszenie ciężarów.
Setki razy w ciągu dnia wykonujemy skłon pochylając się „po coś”, lub „nad czymś”. Udowodniono, że w tej pozycji ciśnienie wewnątrz dysku wzrasta wielokrotnie i ulegają rozciągnięciu tylne struktury kręgosłupa, przez co wielokrotnie wzrasta ryzyko dyskopatii.
Aby je zminimalizować należy zastosować technikę z zachowaną lordozą lędźwiową, czyli utrzymać proste plecy. Najłatwiej:
- Stanąć blisko ładunku w lekkim rozkroku
- Wysunąć pośladki do tyłu – uwypuklić lordozę
- Lekko ugiąć nogi w kolanach i biodrach
- Spokojnie i płynnie podnieść ciężar.
Aby odstawić podnoszony przedmiot należy wykona tę samą sekwencję ruchów w odwrotnej kolejności.
Kaszel, kichanie
Podczas trwania epizodu bólowego kręgosłupa lędźwiowego, kichanie i kaszel mogą spowodować nasilenie dolegliwości lub ich peryferalizację. Poniżej podaję sekwencję ruchów celem przyjęcia bezpiecznej postawy do kichania i kaszlenia:
- korekcja pozycji do pozycji wyprostowanej – odtworzenie lordozy lędźwiowej
- nieznaczne cofnięcie głowy,
- przyłożenie ręki do ust
W tej pozycji można bezpiecznie kichać i kaszleć bez obawy wywołania i nasilenia bólu kręgosłupa. Technika kichania ze skłonem (zamachem) tułowia jest niebezpieczna i grozi nasileniem objawów.
Leżenie i sen
Gdy ból krzyża wybudza ze snu należy spać na równym ale niezbyt twardym materacu oraz zastosować wałek wypełniający obie talie i okolicę lędźwiową. Tak zwane materace średnio-twarde i twarde mogą okazać się za twarde. Natomiast materac średnio-miękki i miękki, pod warunkiem położenia go na równym i twardym podłożu, może być doskonałym miejscem snu.
Wałek stosowany w nocy powinien mieć taką długość aby sięgał od jednej do drugiej talii (lewa i prawa talia) i musi by zakończony taśmami, które umożliwiają jego zawiązanie na brzuchu. Szerokość i twardość wałka należy dobrać indywidualnie (sam pacjent). Wałek podczas leżenia na boku podtrzymuje talię, a podczas leżenia na plecach umożliwia zachowanie lordozy lędźwiowej.
Początkowo spanie z wałkiem może być niewygodne ale po kilku nocach uczucie to zanika.